Day 1: the arrival

Dag 1 van onze ontdekkingsreis zit er bijna op. En een bewogen dagje is het wel geweest. Een reis te voet, met de trein, het vliegtuig, de taxi, de metro en opnieuw de benenwagen bracht ons in de vroege namiddag uiteindelijk bij onze gastheren van TCO. Onderweg werden we gefouilleerd, raakte ons blikje aquarius geconfiskeerd en moesten we de deze ochtend bij de bakker zorgvuldig geselecteerde koffiekoeken in het muiszakje van de laptoptas verbergen om te vermijden dat ze hetzelfde lot als de betreurde aquarius zouden ondergaan.

Maar ons hoor je niet klagen, verre van. (Eerlijk gezegd anders dan verwacht) wachtte ons in Zweden geen ijzige vlaktes en dito personages. Onder een uitbundig zonnetje werden we door Leif, onze TCO-collega, bedreven geïnitieerd in de beginselen van het Zweedse model. Een Zweeds model dat al spoedig heel wat van zijn glans verloren was na een doorgedreven sessie kritische vragen stellen zoals enkel peuters en studiedienstmedewerkers dit kunnen doen.

Toch waren de gesprekken en impressies van vandaag behoorlijk interessant. Zo leerden we dat er in het Zweedse model niet zoiets bestaat als de algemeen verbindend verklaring van cao's; cao's gelden hier enkel voor die ondernemingen die ze ondertekend hebben of die deel uitmaken van een organisatie die ze heeft ondertekend. Traditioneel slaagden Zweedse vakbonden erin om zowat alle ondernemingen via collectieve acties te bewegen tot het respecteren van hun sectorale cao's. Momenteel lukt de opzet hoe langer hoe minder: buitenlandse ondernemingen zijn nagenoeg ongenaakbaar geworden (waar o.m. het Hof van Justitie met zijn Laval-arrest wel iets mee te maken heeft), de syndicalisatiegraad brokkelt gestaag af (TCO reduceerde zijn personeelsbestand noodgedwongen van 170 naar 40), de Zweedse wetgeving biedt nauwelijks enig kader voor een dwingend sociaal recht,...

De zo geroemde sociale uitkeringen blijken ook grotendeels een farce te zijn. Wat de werkloosheidsuitkeringen betreft valt de doorsnee werkloze terug op minder dan de helft van zijn vroegere inkomen... Geen wonder dat de kloof tussen rijk en arm ook hier aanzienlijk groeit.

Maar niet alles is hier kommer en kwel. Hier en daar ontdekten we reeds lichtpunten. Zo zijn Zweden duidelijk nr. 1 als het aankomt op de strijd voor een gezondere werkplek. TCO is op dit vlak bijzonder inventief. Tal van cao's voorzien hier blijkbaar in 'fruitrechten'. Ik dacht dat het tot een ver verleden behoorde, de slogan 'snoep verstandig, eet een appel'. Maar nee hoor, hier genieten veel werknemers van een onbeperkt recht op fruit en gezonde drankjes op kosten van de baas. Naar een vettige suzywafel en een bruisende cola heb ik dan vruchteloos gezocht in de TCO-gebouwen. Een gratis fruitbuffet was er wel te vinden (waarbij we ons beperkten tot een bescheiden banaan - kwestie van ons niet te snel te laten kennen).

Interessanter misschien is het gegeven dat TCO zich ook deels als consumentenorganisatie opwerpt. Rond producten als bureaumeubels, gsm's, computerschermen e.d.m. ontwikkelde TCO een degelijk kwaliteitslabel. De kracht van werknemers als consumenten wordt hier m.a.w. aangewend om bedrijven ertoe te brengen werknemersvriendelijk materiaal te gebruiken. Spijtig genoeg beperkten ze zich totnogtoe tot het uitreiken van technische certificaten. Een soort 'sociaal label' voor bedrijven die werknemersvriendelijk produceren bestaat vooralsnog niet.

De weldaad van een bescheiden maaltijd deed de echte debatten opborrelen: het stakingsrecht (dat hier anders dan bij ons voorbehouden is aan vakbonden), het onderscheid arbeiders-bedienden (dat hier weliswaar niet officieel, maar wel in praktijk wijd verspreid is), de noodzaak van een sterke vakbond op Europees niveau (een idee waarvan duidelijk niet elke Zweed overtuigd is) passeerden allen de revue. De betere wereld kwam weer een stapje dichterbij.

Maar dat er nog enig werk te verrichten valt werd snel duidelijk. Op de terugweg naar ons appartement lieten we het glimmende, stijlvolle centrum achter ons. Te midden van massa's nieuwe Zweden uit alle hoeken van het universum deden we onze inkopen in de lokale supermarkt. Open tot 21.30 u...

see you,

Peter